Europa w kryzysie

Wobec najgłębszego w historii Unii Europejskiej kryzysu powinno zostać zauważone, że:.

1. Unia Europejska dla Polski i nasze w niej uczestnictwo jest wartością na miarę historii. Jest to wartość najwyższej wagi. W perspektywie doraźnej (bezpieczeństwo energetyczne, swoboda podróżowania, wolny handel, praca, nauka) i w historycznej (główny nurt, czy peryferia jako miejsce Polski i Polaków w Europie i Świecie).
2. Solidarność Europy, warunek jej siły, wymaga poddania wspólnej, unijnej kontroli narodowych, państwowych i korporacyjnych egoizmów. Nie będzie zjednoczonej Europy, jeśli solidniejsi partnerzy trwale płacić będą za beztroskę innych. Demokracja wyklucza taki scenariusz. Kotwica zadłużania się państw zapisana  w polskiej konstytucji obowiązywać powinna wszystkich partnerów. Debaty wymagają inne kwestie związane z finansami publicznymi poszczególnych uczestników UE i Unii jako całości.
3. Europa potrzebuje wyraźnego, demokratycznie umocowanego kierownictwa. Propozycja zgłoszona w Berlinie przez polskiego ministra spraw zagranicznych, będąca pierwszym krokiem dla zapewnienia Unii Europejskiej przetrwania nie ma, jak na razie, konkurencji. Można dyskutować jej szczegóły. Idea jest oczywista. Ułomności unijnego projektu powinny być wyzwaniem do myślenia dla wspólnego dobra a nie pretekstem dla budowania pozycji partykularnej.
4. Bruksela wymaga solidniejszego mandatu demokracji. Dzisiaj staje się organizacją wyjętą spod kontroli. Deficyt demokracji jest zagrożeniem dla decyzji podejmowanych przez Komisję Europejską.
5. Liderzy Europy potwierdzić powinni, że nie ma możliwości kontynuacji obecnego poziomu konsumpcji Europy i świata euro-atlantyckiego. Świat euroatlantycki żyje na koszt przyszłych pokoleń. Jest przekonsumowany.
6. Nie znamy czasowej perspektywy zażegnania chaosu finansowego Europy. Musimy przyjąć, że kiedy zostanie opanowany nie może być już mowy o przywróceniu rozwoju konsumpcji. Rozwój powinien opierać się na  fundamencie społecznej spójności.
7. Zagrożenia środowiskowe, deficyt zasobów (zwłaszcza źródeł energii), nierówności społeczne a także oderwanie się finansów od wartości materialnych są dzisiaj zagrożeniem dla trwałości naszej cywilizacji. Globalny dług mierzony wirtualnymi instrumentami finansowymi (800 bilionów dolarów) jest równoważny 20- to krotności produkcji Świata. Gdzie są granice tej dysproporcji? Jeśli dzisiaj gros produktu krajowego państw najbardziej rozwiniętych, to usługi (80% w USA), to gdzie wytwarzane mają być produkty zapewniające konkurencyjność w globalnej wymianie gospodarczej? Co z pracą dla kolejnych pokoleń Europejczyków, Amerykanów, Kanadyjczyków? Co mają oni sprzedawać, by opłacić nośniki energii i konsumowane przez siebie produkty materialne?

Grecka zapaść, bliskość katastrofy Portugalii i Węgier, wielkie znaki zapytania nad Hiszpanią, trudna sytuacja Włoch, niepewność rynków finansowych mają swe praźródło w ludzkiej mentalności. Chciwość jest przyczyną kryzysu Europy. I brak instrumentów kierowania wspólnotą. Skala zagrożeń jest wyjątkowa, ale ich istota już mniej. Radosław Sikorski ma rację mówiąc, że twórcy Unii Europejskiej zbudowali ją tak, że każdy jej uczestnik może ją rozwalić. Ma też rację podkreślając, że albo dzisiaj Unia zdobędzie się na ściślejszą integrację, albo ulegnie destrukcji. Dotychczasowe mechanizmy kierowania Unią stały się nieefektywne. Przyczyną kryzysu jest nieumiejętność rozładowania napięcia pomiędzy egoizmami jednostek, korporacji, narodów i państw a wspólnotą europejską. Towarzyszy temu słabość demokracji przegrywającej z instytucjami globalnego rynku. Przed skutkami deficytu demokracji wobec globalnej gospodarki przestrzegał Jacek Kuroń. Solidności młode pokolenia Europejczyków mogłyby się uczyć z pamiętników Benjamina Franklina. Katolicy przypomnieć sobie powinni twórczość francuskiego jezuity, filozofa, antropologa i teologa (przez wielu współczesnych mu hierarchów kontestowaną), Teilharda de Chardin, przeciwstawiającego egoizmowi dojrzałość.

Wystarczy rzut oka na wskaźniki wiarygodności finansowej państw UE, żeby dostrzec, iż najwyższe pozycje zajmuje kraje północy: Szwecja, Dania, Wielka Brytania, Niemcy, Finlandia, a także Francja i Holandia. Pierwsze dwa kraje mają najbardziej w Europie spłaszczone dochody ludności. Poza laicką Francją i, częściowo, Niemcami są to społeczeństwa protestanckie. Względna równość szans i możliwości, otwartość i tolerancja mają wpływ nie tylko na dobrostan życia mieszkańców, ale i na gospodarkę.  Wspólnotowy charakteru więzi społecznej przekłada się na ekonomię. Przeciwieństwem są społeczeństwa korporacyjne. Takie, jak: hiszpańskie, węgierskie, greckie, włoskie. Takie, jakie my niestety z uporem od dwudziestu lat  budujemy. Warto mieć to na uwadze, kiedy podejmujemy debatę o przyszłości Unii Europejskiej w momencie jej najgłębszego w historii kryzysu.